O Stowarzyszeniu „Wiano”

Stowarzyszenie Okręg Wileński Armii Krajowej „WIANO” zostało zarejestrowane 19 czerwca 1990 roku w Wojewódzkim Sądzie Rejestrowym w Łodzi i wpisane do Rejestru Stowarzyszeń dział, „A” nr 140 pod ww. nazwą. Obecna nazwa to Stowarzyszenie Żołnierzy Kresowych Armii Krajowej „Wiano”, Ich Rodzin i Przyjaciół. Jego członkami są dziś jeszcze dwaj zaprzysiężeni żyjący żołnierze AK „Wiano”: kpt. Medard Kozłowski i mjr Jerzy Bekier, obaj mieszkają w Łodzi.

Oto cytat z książki „Opowieść o Pułkowniku Jerzym Urbankiewiczu”, fragment rozdziału Aktywność zawodowa i społeczna w III RP, część pt. Rodowód (dot. Stowarzyszenia, wypowiedź J. Urbankiewicza):

<< Pierwsza zorganizowana struktura Okręgu wileńskiego powstała z inicjatywy dowódcy 2. Zgrupowania AK mjr. Mieczysława Potockiego „Węgielnego”, który zwołał na 4 lutego 1989 roku zebranie reprezentantów największych skupisk wileńskich akowców do Łodzi. Zebranie odbyło się w mieszkaniu kol. Walentyny Januszkiewiczowej „Diany” przy ul. Biegańskiego 35. W zebraniu uczestniczyli: inicjator mjr „Węgielny”, Edward Stefanowicz „Strach”, August Dobrowolski „Kruk” (reprezentujący niedawno zmarłego Adama Baryczkę „Tońkę”) oraz: z Warszawy R. Korab-Żebryk i Zygmunt Komorowski „Kor”; ze Szczecina Tadeusz Mieczkowski „Bończa” i Jerzy Ossowski „Osa”; z Gdańska Olgierd Christa „Noc” i Stanisław Steckiewicz „Chińczyk”; z Olsztyna Kazimierz Krauze „Wawrzecki” i Czesław Plejewski „Strasburger”; z Łodzi Jerzy Urbankiewicz „Zawada” i Zygmunt Kłosiński „Huzar”. Mjr „Węgielny” oświadczył, że wobec przekroczenia bariery wieku przez niego, „Stracha” i „Kruka 2” proponuje, by obecni młodsi wyłonili Zarząd (Zespół Koordynacyjny Okręgu Wileńskiego), przy czym wymienionych trzech seniorów określił jako „Trójkę” powstałą po śmierci „Tońki”. Obecni zgłosili dwóch kandydatów: „Zawadę” i „Kora” na przewodniczącego. W wyniku tajnego głosowania siedmioma głosami (na 9 możliwych) przy jednym wstrzymującym się, na przewodniczącego Zespołu Koordynacyjnego wybrany został rtm. Jerzy Urbankiewicz „Zawada”. Zebranie protokółował Z. Kłosiński. W konsekwencji powyższego 4 marca 1989 roku odbyła się kolejna konferencja w Warszawie, w mieszkaniu Z. Komorowskiego, w której uczestniczyli Seniorzy: M. Potocki „Węgielny”, W. Chrząszczewski „Kruk 2”, Teodor Cetys „Sław”, A. Wasilewski „Olesiński” oraz z Zespołu Koordynacyjnego J. Urbankiewicz i Z. Komorowski; protokółowała Jadwiga Komorowska. Seniorzy jednomyślnie zaakceptowali powstanie Zespołu Koordynacyjnego w podanym składzie.

W związku z przyjęciem przez Sejm ustawy o stowarzyszeniach c/c prof. Zawack„Zo” wystąpiła w maju 1989 r. publicznie z propozycją powołania do życia na miejsce ZBOWiD-u – Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej (SŻAK). Zespół Koordynacyjny zgłosił akces do powstającego Stowarzyszenia, J. Urbankiewicz włączył się do grupy inicjującej powstanie ww. stowarzyszenia. W toku tych działań okazało się, że inicjatywę przejęła grupa kierowana przez płk. Borzobohatego, który był wówczas płatnym wiceprezesem klubu sportowego w PAX, w skład zaś grupy tej wchodzili czlonkowie PZPR, aktywiści PAX i aktywiści ZBOWiD. W tej sytuacji J.Urbankiewicz wycofał się z udziału w ww. grupie, o czym zawiadomił czlonków Zespołu Koordynacyjnego. Większość członków Zespołu postanowiła jednak wstąpić do późniejszego SŻAK-u, co J. Urbankiewicz uznał za równoznaczne z rozpadnięciem się Zespołu Koordynacyjnego. (…)

Do dnia dzisiejszego powstało 17 stowarzyszeń nazywających siebie Akowcami, wśród nich Okręg Wileński Armii Krajowej „Wiano”.

15 maja 1990 roku zwróciła się do mnie grupa siedemnastu żołnierzy AK z propozycją stworzenia i zarejestrowania stowarzyszenia grupującego Akowców Okręgu Wileńskiego.

Propozycję przyjąłem. W dniu 23 maja grupa ta wyłoniła Komitet Założycielski w osobach Henryka Bogowskiego, Edwarda Stefanowicza i Jerzego Urbankiewicza. Komitet opracował projekt statutu i wystąpił z wnioskiem do Sądu Wojewódzkiego w Łodzi o zarejestrowanie stowarzyszenia o nazwie OKRĘG WILEŃSKI ARMII KRAJOWEJ – WIANO.>>

Prezesem Zarządu Głównego został rtm. Jerzy Urbankiewicz, powołano wiele oddziałów w kraju. Stowarzyszenie prowadziło regularną działalność społeczno-polityczno-kulturalną, najpierw korzystało z gościny Ojców Salezjanów (o. Józefa Belniaka SDB) w kościele pw. Św. Teresy przy ob. rondzie „Solidarności” (ul. Kopcińskiego 1/3), po czym w 1992 r. zostało przygarnięte przez ks. prałata Tadeusza Bednarka w pomieszczeniach budującej się szkoły katolickiej i kościoła pw. Miłosierdzia Bożego na Teofilowie.

Po śmierci Pułkownika w 2004 roku, działalność Stowarzyszenia nieco zamarła. Przekazało ono swój majątek – zbiory muzealne i archiwalia na rzecz Kościoła tj. parafii Miłosierdzia Bożego na Teofilowie, w której miało i ma gościnnie siedzibę, zachowując prawo do spotkań w Muzeum, prezentacji i korzystania ze zbiorów. Po Jerzym Urbankiewiczu Stowarzyszeniem zarządzali Tomasz Tołłoczko a po nim Zygmunt Żytkiewicz.

Na Walnym Zebraniu 21 lutego 2018 zmieniono Statut, zlikwidowano m.in. „martwe” oddziały terenowe, na prezesa zarządu wybrano Wojciecha Stanisława Grochowalskiego (1958), historyka, dziennikarza i wydawcę, przyjaciela śp. ppłk. Urbankiewicza, jego biografa. Do trzyosobowego zarządu wybrano także Piotra Urbankiewicza (syna Pułkownika) i Mariusza Różyckiego (nauczyciela).

Stowarzyszenie liczy 20 osób, zaprasza do pracy i współpracy zainteresowane osoby.

Stowarzyszenie posługuje się historyczną okrągłą pieczęcią z napisem na obwodzie: Muzeum Okręgu Wileńskiego AK.